MB zarar ettiğine göre, ekonomi iyi mi yani?

 

Son yazımızda Merkez Bankası’nın zor zamanlar için ayrılan yüzde 20’lik yedek akçesi Hazine’ye aktarıldıktan sonra, garabet bir ekonomi uygulaması olan KKM’nin de Hazine kısmının Merkez Bankası’na aktarılması sonucu Banka’nın 2023 yılında 818.2 milyar lira zarar ettiğini anlattık.

Eski Maliye Bakanlığı’ndan bir dost şöyle güzel bir espri yaptı:

“Merkez Bankası’nın kârı, bankalara kullandırdığı borca uyguladığı faizden elde edilen gelirden doğar. Bankalar, finansal aktiviteleri gereği Merkez Bankası’ndan sürekli borç alır ve öder. Merkez Bankası bu borçlara faiz uygular. Sonuçta da bu kardan dolayı Merkez Bankası yıllarca kurumlar vergisi birincisi olur. Geçmiş yıllarda ekonomi kötü olduğu için bankalar iktidarların sıkı para politikası nedeniyle sıklıkla MB’den para alırdı. Bu nedenle hangi yıllar ekonomi kötü ise o yıllar MB kurumlar vergisi birincisi olurdu. Şimdi 2023 yılı MB’nin 818.2 milyar lira zarar ettiği bir yıl olduğuna göre, ekonomi çok iyi galiba.” 

Temel’in ‘düz mantığı’ ile bakarsak güzel bir ironi aslında bu yaşanılan…

Merkez Bankası önceki dönem kar-zarar kalemindeki zarara ilişkin detay veriler aslında bu ayın sonunda 30 Nisan’da Genel Kurula sunulacak finansal tablolarda daha net olarak görülecek.

Merkez Bankası’nın 818,2 milyar lira zararının 2023’te KKM yanında döviz işlemlerinden de kaynaklandığı tahmin belirtiliyor. 2023’te yapılan Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili genel seçimleri öncesi kur baskısını azaltma amaçlı olarak yoğun forward işlemler yapıldığı; seçim sonrası temmuz ayındaki yüksek kur artışı nedeniyle de zarar oluştu.

Bilindiği üzere, TL’nin aşırı değer kaybı üzerine 2021 sonunda uygulamaya alınan KKM modeli, ilk başta dövizden dönüştürülen hesaplar için MB, diğer hesaplar için Hazine’den fark karşılanması şeklinde düzenlenmişti. Model, Temmuz 2023 sonrası ödemelerin tamamının MB’na alınmasıyla sürdürülmüştü.

Uygulamanın ilk yılında KKM’nin kur farkları için Hazine 92.5 milyar TL, MB ise 89 milyar TL ödeme yaptı. Uygulama değişmeden önce, Temmuz 2023 itibariyle Hazine’den KKM için ödenen tutar 59.6 milyar TL olarak belirlenmişti.

Zararın 2 yıldan fazla sürede tasfiye edilebileceği tahmininde bulunuluyor. Geçmişte, 90’lı yıllarda oluşan zararın ana hissedar Hazine tarafından iç borçlanma senetleriyle karşılandığı yıllar olduğu, ancak bu dönem için benzeri bir uygulamaya gidilmeyeceği görüşü de dile getiriliyor.

Aşağıdaki tablo Gelir İdaresi Başkanlığı’nın (GİB) geçmiş yıllarda ilk 100’e giren kurumlar vergisi mükelleflerinin sıralamasından alındı.

MB’nin kurumlar vergisindeki sıralamasına ve o yıllardaki ekonomiye bakar mısınız? Ne kadar ilginç değil mi?

DSP-ANAP-MHP koalisyon hükümeti dönemi olan 1999-2002 arasında yine MB ilk sıralara çıkıyor. Zaten Anayasa kitapçığının atıldığı Kemal Derviş’lerin getirildiği yılları hatırlarsanız. MB’nin ilk sırada olması ekonominin de kötü olduğunu gösteriyordu.

AK Parti’nin geldiği 2003 yılından sonraki ilk 8 yıl dikkat çekiyor değil mi? MB’nin kurumlar vergisi listesinde hiç olmadığı yıllar var. Ya da 39’uncu sıralara kadar gerilediği yıllar var. Çünkü o yıllar parasal sıkılaştırmaların olmadığı, ekonominin piyasa tarafından belirlendiği, faize müdahale edilmediği yani ülke ekonomisinin kazandığı yıllardı. Ancak 2011’den itibaren yeniden MB’nin kurumlar vergisinde birinci sıraya çıkması ekonomideki bozulmanın da bir ironisi mi?

Ekonomide yaşanılan yılları ve MB’nin kurumlar vergisindeki sıralamasının olduğu tabloya bakın ve şu soruya siz cevap verin…

Faizden para kazanan MB kurumlar vergisinde yeniden ilk sıralara çıktığına göre, ekonomi mi iyi mi?

Yıl	Kurumlar vergisi	Tahakkuk Tutarı TL
1997-98	TCMB 2. SIRADA	62.106.814.500
1998-99	TCMB 4. SIRADA	110.592.245.730
2000	TCMB 1. SIRADA	218.866.461.730
2001	TCMB 1. SIRADA	1.463.950.101.550
2002	TCMB 22. SIRADA	26.636.994.500
2003	TCMB YOK	-
2004	TCMB YOK	-
2005	TCMB YOK	-
2006	TCMB 22. SIRADA	43.851.246,10
2007	TCMB 39. SIRADA	41.080.879,93
2008	TCMB 6. SIRADA	339.854.214,78
2009	TCMB 9. SIRADA	465.750.157,46
2010	TCMB 13. SIRADA	222.089.595,65
2011	TCMB 1.SIRADA	1.448.473.615,61
2012	TCMB 7.SIRADA	743.352.861,61
2013	TCMB 1.SIRADA	889.835.346,20
2014	TCMB 2.SIRADA	1.461.674.538,56
2015	TCMB 1.SIRADA	2.350.350.777,01
2016	TCMB 3. SIRADA	1.625.060.930,11
2017	TCMB 1. SIRADA	3.091.367.707,75
2018	TCMB 1. SIRADA	10.610.547.065,28
2019	TCMB 1. SIRADA	11.051.920.642,57
2020	TCMB 1. SIRADA	8.530.907.394,58
2021	TCMB 1. SIRADA	16.718.403.274,18