Bütçeye yeni yamalar gelecek…

Bütçe gerçekleşmeleri açıklandıktan sonra bütçenin yama tutmayacağı görüntüsü, aklıma Osmanlı'nın ünlü kaymakamlarından Şair Eşref'i getirdi...

Şair Eşref 1846-1912 yıllarında Osmanlı’nın son dönemlerinde yaşayan büyük bir hiciv üstadıdır. Asıl mesleği kaymakamlık olan ve geçimini devletten aldığı maaşla sağlayan Şair Eşref ilk olarak Manisa’nın Kırkağaç ilçesine kaymakam olarak atanırken söylediği bir hiciv günümüze kadar geliyor.

Kaymakamlık binası dökülüyor. Her yağmur yağışında damdan akan sular neredeyse bütün binayı kaplıyor. Damdaki bütün kiremitlerin değiştirilmesi gerekiyor.

Şair Eşref Sadaret (Başbakanlık) makamı kanalıyla İçişleri Bakanlığı’na bir telgraf çekerek damın tamir edilmesi için ödenek istiyor. Osmanlı’nın son dönemleridir ve devlet hazinesinde para kalmamış halde.

Bakanlık görevlisi vakit kazanmak için;

“Binanın nereleri akıyor? Ayrıntılı olarak bildiriniz.” diye bir mektup yollar.

Tepesi atan Şair Eşref’in cevabı şöyle olur:

“Hükümet binasının musluklarından başka her yeri akıyor.”

Son 5 yıldır ekonomide yaşananlara bakıldığında bizim ekonomimizin de artık her yeri akıyor. İşin kötü tarafı, dikiş tutacak tarafı da yok.

Peş peşe gelen ağır zamlara, hızla artan dolar kuru ve onun yarattığı yükselen enflasyona rağmen alınan önlemler yeterli olmuyor.

2023 Mayıs'ında Türkiye önemli bir virajı geçti.

Önemli bir seçim yapıldı. Ve seçim sonrası yeniden kurulmaya çalışılan ekonomik dengede de bütçedeki açık bir türlü kapanamıyor.

Bakın Hazine ve Maliye Bakanlığı 2023 yılı Haziran ayı bütçe gerçekleşmelerini açıkladı.

Bütçede gelirler yüzde 48 büyüdü ise de giderlerin yüzde 102 arttığı dikkat çekti. Haziran 2023’te bütçe gelirleri, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 48,2 arttı, 268 milyar 225 milyon liraya çıktı. Bütçe giderleri ise yüzde 130 artış göstererek 487 milyar 862 milyon liraya ulaştı. Bu yılın Ocak-haziran döneminde ise bütçe gelirleri, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 48,6 yükseldi ve 1 trilyon 880 milyar 349 milyon liraya çıktı.

Peki bütçe giderlerinde durum nedir? Giderler aynı dönemde yüzde 101,7 arttı ve 2 trilyon 363 milyar 577 milyon lirayı buldu. Böylece merkezi yönetim bütçesi bu yılın haziran ayında 219 milyar 637 milyon lira, bu yılın ocak-haziran döneminde ise 483 milyar 228 milyon lira açık verdi.

İşte HMB'nın yaklaşık 15 gün önceden görebildiği bütçe açığı ile ilgili TBMM'ye gönderilen Kanun Teklifi ile 15 Temmuz 2023 günü kabul edilerek yayımlanan yeni ek bütçe ve ek gelirler öngörüldü. Bu ek gelirlerin ilk yansıması da petrol ve doğal gaza yapılan yüksek oranlı zamlarla oldu. Benzin ve motorinde 6 lira, LPG’de 4 lira artış gerçekleşti.

Petrol ürünlerinin ÖTV'sine yeni zam olabilir

Bu kapsamda petrol ve doğal gazdan ek bütçe dahil tahsil edilecek ÖTV tutarı 198,4 milyar lira görülüyor. Yılın ilk 6 aylık kısmında Haziran sonu itibarıyla bu kalemde yapılan tahsilat 39,8 milyar lira seviyesinde. Hedefin tutması için bu kalemde 158,5 milyar liralık daha tahsilata ihtiyaç var. 

Böylece kanun ile Cumhurbaşkanı'na petrol ürünlerinden alınan ÖTV tutarını beş katına kadar artırma yetkisi verildi. 15 temmuzda yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararnamesi ile bu yetkinin iki katına kadar olan kısmı kullanıldı. Dolayısıyla bu kalemde yetkinin tam kullanılması gerekeceği için, petrol ve doğal gaz ürünlerine yeni ÖTV artışı olabileceği hesaplanıyor.

İletişim vergilerine de zam bekleniyor...

Yanı sıra önümüzdeki dönemde Özel İletişim Vergisi (ÖİV) ile Konaklama Vergisi'nde de yüksek oranlı artış bekleniyor. GSM ve internet hizmetlerinden alınan ÖİV kaleminde ek vergi dahil toplam 22,2 milyar liralık gelir bekleniyor. Ocak-Haziran döneminde 6,2 milyar liralık tahsilat yapıldı. Böylece yılın kalan kısmında şu ana kadar yapılan tahsilatın iki katından fazla tahsilat yapılması gerekecek.

Konaklama vergisine de zam bekleniyor...

Bütçenin konaklama vergisi kaleminde 2,3 milyar lira ile başlanmış, ek bütçe ile 5,7 milyar lira daha eklenerek toplam hedef miktarı 8 milyar liraya çıkarıldı. Haziran sonu itibarıyla tahsil edilen Konaklama Vergisi tutarı 991 milyon lirada kaldı. Yani 8 milyar liralık tahsilat hedeflendi ancak, sadece 1 milyar liralık kısmı tahsil edilebildi. Yılın ikinci yarısında bu kalemlere de artış geleceği görülüyor.

Beyaz eşyaya da zam bekleniyor...

Ayrıca beyaz grubu olarak da bilinen dayanıklı tüketim mallarından alınması öngörülen 58,1 milyar liralık ÖTV’nin şu ana kadar 24,3 milyar liralık kısmı tahsil edildi. Hedefin tutması için yılın geri kalan kısmında bunun yüzde yaklaşık yüzde 40 fazlasının daha tahsil edilmesi gerekiyor.