Toryum, enerjide Türkiye’nin ‘İHA’sı SİHA’sı olur mu?

Türkiye 'Toryum madeni' nedeniyle hedefte mi?

'Toryum' madeninin Türkiye için önemli bir enerji kaynağı olacağına dikkat çektiğimiz yazımıza bir dostumuz video ile destek verdi. Önce videoyu izlemenizi, ardından yazımıza yeniden bir göz atmanızı diliyorum..

https://youtu.be/zoEGe3JoFxM?si=I7YpSxrYspUZ6yMu

Ankara sanayisine önemli katkılar veren eski bir sanayici dostla geçen gün uzun soluklu sohbet ediyorduk, kendisi aynı zamanda TÜBİTAK yönetiminde de yer alacak kadar teknoloji birikimi olan biri. TÜBİTAK’ın da içerisinde yer aldığı bazı çalışmalardan bahsetti.

Laf ‘Türkiye’de var/yok’ dedikodusunun yapıldığı toryum madenine geldi. Anlattıklarını dinledikçe, Türkiye de dahil birçok coğrafyada “mucize yakıt” olarak kullanılabileceğini söyleyebiliriz.

Çünkü Toryum madeninin Hindistan’dan sonraki en büyük rezervi Türkiye’de. Tıpkı Bor madeninde olduğu gibi bu alanda da ciddi bir zenginliğimiz var. Ama Bor’daki ‘yeterince değerlendirme’ yetersizliğimiz, ilgilenmezsek toryumda da olacak gibi görünüyor.

Ve laf toryumun cari açığımızın en büyük nedeni olan enerji alanında kullanıp kullanamayacağımıza geldi.

‘Mucize yakıt’ diyebileceğimiz toryum madeni ile nükleer santrali çalıştırmak için ana madde olarak kullanılan uranyumun kıyaslamasını yaparken, nükleer santralin 8x30 metre ölçülerindeki beton ve çelik karışımı bir reaktörünün yerine, eliyle işaret ettiği 2x1,5 metrelik makamındaki masasının yarısının daha az bir kısmını kapsayan toryum madeninden kurulacak küçücük bir santralden enerji üretilebildiğini anlattı. Üstelik patlama gibi bir riskin olmadığı ve insanlığı tüketmeyecek bir enerji kaynağı.

Nükleer santralin bir reaktöründen 1200 MW enerji elde edilirken, 1 metreküplük bir alanda toryum madeninden kurulacak santralde 1000 MW enerji üretileceğini kaydetti. Yani toryum madeni kullanılarak 1 metreküplük alanda oluşturulacak bir dizi santral sayesinde Türkiye'de elektrik enerji maliyeti neredeyse sıfırlanacak.

Toryumla ilgili bu verileri düşünürken, Akkuyu Nükleer Santrali ile kıyaslamak da istedik. Karşımıza şöyle bir tablo çıkıyor: Bugün her biri 1200 MW kapasiteli 4 reaktörden oluşacak Akkuyu Nükleer Santrali, 4800 MW kapasiteye ulaştığında yıllık ortalama 35 milyar kilovatsaat elektrik üretecek. Türkiye’de ise 2022 yılında 331,1 milyar kilovatsaat elektrik tüketimi gerçekleşti. Yani Akkuyu, Türkiye tüketiminin 10’da 1’ini üretecek.

Atom bombası üretilmemesi handikap!

Tabi, toryum Türkiye dahil birçok coğrafyada “mucize yakıt” olarak sunuluyorsa da, bu alanda da her zaman olduğu gibi madalyonun bir de öbür tarafı var. Toryumun yakıt döngüsünün yaygınlaştırılmasını önleyen hiçbir engel olmamasına rağmen, hafif su tasarımlı (nükleer) reaktörlerin yaygınlığı dolayısıyla toryum yakıtlı reaktörlerin pazar payının yakın veya orta vadede cazibesi artırılmıyor. Bunun nedenlerinin başında nükleer reaktörlerle atom bombası arasındaki ilişki geliyor.

Özellikle de nükleer santrallerin üretiminin erken evrelerinde amacın enerji üretiminden çok, atom bombası üretimi konusunda sağladığı avantajlar geliyor. Uranyum yakıtla çalışan santrallerde yan ürün olarak üretilen plütonyum, atom bombası üretimindeki en önemli malzeme.

Ancak toryum yakıt döngüsünde plütonyum üretilmiyor. Toryum yakıt döngüsünü çok daha güvenilir kılan bu ilginç özellik, aynı zamanda toryum santrallerinin önündeki kritik engeli de oluşturuyor. Yani hem enerji, hem savunma sahalarına aynı anda yatırım yapmak mümkünken, sadece enerji amaçlı bir yatırım ekonomik olarak çekici bulunmuyor.

Türkiye toryum zengini mi?

Türkiye'de, geçmiş yıllarda Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü tarafından yapılan çalışmalar sonucunda, Eskişehir-Sivrihisar'daki 380.141 ton yüzde 0,02 tenörlü toryum rezervine ilave olarak, 2020 yılında MTA tarafından Malatya-Kuluncak sahasında 3,8 milyon ton 2,032 ppm tenörlü toryum kaynağı keşfedildi. 2022'nin başında Isparta Aksu'da, 20 bin tonluk toryum rezervi bulundu. Bu keşif Türkiye'yi, dünyada toryum rezervi konusunda ikinciliğe taşıdı. Bu rezerv ve toryum Türkiye için çok önemli. Dünyada 6,35 milyon ton toryum kaynağı bulunuyor.

Toryumun hammaddesi nedir?

Toryum da uranyum gibi doğada serbest halde bulunuyor. Fakat 60 civarında mineralin içinde rastlanıyor. Bunlardan sadece monazit ve thorite, toryum üretiminde kullanılıyor. Bu mineraller de genellikle nadir toprak elementleri ile birlikte bulunuyor. Açıkçası toryum, şimdilik sırasını bekleyen bir nükleer yakıt hammaddesi durumunda.

Doğalgaz, petrol gibi enerji kaynaklarında dışa bağımlı Türkiye, geçen yıl 60 milyar dolar ödeme yaptı. Bu hesaplara bakınca, enerji alanında Türkiye’nin yeni İHA ve SİHA’sındaki ‘mucize teknoloji’ kapımızda. Ancak, onu harekete geçirecek çok ciddi bir siyasi irade gerekiyor.