BES tutmadı, sıra TES’te (1)

Yeniden gündeme gelen işçinin emekçinin zaten tırpanlanmış haklarının daha da elinden alınacağı tamamlayıcı emeklilik sisteminin getirisine götürüsüne bakınca, ‘BES tutmadı, yeniden sıra TES’te’ demekten kendimi alamadım…Anlatayım…

Hikâye; 9 Haziran 2020 yılında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yaptığı “Çalışanlara tamamlayıcı emeklilik sigortası sunacak bir çalışma başlatıyoruz. Tesis edilecek karma modeli ile işçilerin kazanılmış hakları korunacak. Tamamlayıcı Emeklilik Sigortası ile aynı zamanda ilave emeklilik desteği alınabilmesini de sağlayacağız” sözleri ile gündeme geldi.

Ancak, 2020-2022 döneminde covid 19 pandemi dönemini içeren resmi Yeni Ekonomi Program (YEP) içerisindeki ifadeler en önemli kaynağı oluşturdu. Bu programda açıkça şöyle denildi: “Ekonomimizin uluslararası sermaye hareketlerindeki oynaklığa dayalı kırılganlığını azaltacak, reel sektöre Türk lirası cinsinden ucuz ve uzun vadeli kaynak sağlayacak bir Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) sosyal tarafların mutabakatı ile kurulacak ve sermaye piyasalarını derinleştirecek kapsamlı bir reform paketi devreye sokulacaktır.”

İşte bütün hikâye böyle başladı. Yani “Tasarrufları artırarak sermaye piyasaları için kaynak oluşturulacaktır” hedefi altında bir politika aracı.

Bu yönüyle bakılınca öyle amaç işçilerin, emekçilerin emeklilik döneminde ellerini rahatlatmak, ek gelir sağlamak falan değil. Amaç, işçilerden ve memurlardan yapılacak ve geri alınamayacak kesintileri sermayeye ucuz kredi olarak sunmak.

YEP’te kamuoyuna Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) adı altında yeniymiş gibi sunulan sistem, zorunlu Bireysel Emeklilik Sistemi’nden (BES) başka bir şey değil! Çünkü “otomatik katılım” adı altında “zorunlu” BES uygulamaya alındıktan sonra sistemi oturmadı. BES’e dahil edilen 17.7 milyon çalışanın neredeyse 3’te 2’si olan 12 milyonu sistemden ayrıldı.

Ancak BES tutmadığı için yeniden sermayeye ucuz kaynak yaratıcı imkana ihtiyaç var. Bunun adı da “Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi” (TES) olarak konuldu.

Sadece ben değil, bireysel emeklilik şirketleri de “Bu sistem, Bireysel Emeklilik Sistemi’nin yeniden yapılandırılmış halidir” diyor!

Peki ne olacak?

Henüz kamuoyuna açıklanmış bir yasa taslağı yok. Ancak basına yansıyan ve resmi kaynaklara dayandırılan haberlerde üç farklı model öne çıkıyor.

1- BES, TES olacak

Bu modele göre BES’in doğrudan TES olarak yeniden yapılandırılması öngörülüyor. Bireysel emeklilik sisteminden çıkanlar da dahil olmak üzere 45 yaş altı tüm çalışanlar tamamlayıcı emeklilik sistemine dahil edilecek. Halihazırda zorunlu BES’te olanlar da muhtemelen bu sisteme aktarılacak. Yine işçi ve kamu emekçilerinden her ay en az yüzde 3 kesinti yapılacak ve bu tutar Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi’ne yatırılacak. Ancak bu sefer cayma hakkı olmayacak. Yani işçi istese bile 10 yıl sistemde kalma ve 56 ya da 60 yaş koşullarını yerine getirmeden sistemden çıkamayacak. Veyahut belli bir süre sistemde kalma zorunluluğu getirilecek ve bu süreden sonra ancak yaş koşulunu sağlamadan önce ayrılmak isteyenleri çok ciddi kayıplar bekleyecek.

2- TES, Kıdem Fonu olacak

Bu modele göre TES, kıdem tazminatı fonu olarak kurulacak. Kıdem tazminatı her bir yıllık kıdem için 30 günlük giydirilmiş brüt ücret tutarındadır. Bu modelde kıdem tazminatının 19 gününün mevcut haliyle devam etmesi, 11 gününün ise TES’e aktarılması planlanıyor. Bu durumda işverenler her yıl işçinin kıdem tazminatından düşülmek üzere 11 günlük ücret tutarında Tamamlayıcı Emeklilik Sistemine (yani aslında kıdem tazminatı fonuna) prim ödeyecek. İstisnai durumlar dışında işçiler sistemde (fonda) biriken tutara belli bir yaşa (56 ya da 60) gelene kadar dokunamayacak.

3- TES ile entegre kıdem fonu

Bu modelde, aynı 1. modelde olduğu gibi Bireysel Emeklilik Sistemi (BES), Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) olarak yeniden yapılandırılacak. Bununla birlikte TES ile entegre bir kıdem tazminatı fonu da kurulacak. Bildiğimiz anlamıyla kıdem tazminatı artık hiç olmayacak. İşverenler her ay kıdem tazminatı fonuna işçinin aylık brüt ücretinin yüzde 6’sı tutarında prim yatıracak. Yani bir yılda yatan toplam prim tutarı işçinin aylık brüt ücretinin yüzde 72’si tutarında olacak. TES ile kıdem tazminatı fonu entegre edilerek, tek bir havuz oluşturulacak. Yine diğer modellerde olduğu gibi istisnai durumlar dışında işçi bu havuzdan belli bir yaşa gelene kadar parasını çekemeyecek.

Pazar gününe Çalışana ve kredi kartı borçlusuna tuzak…kısmı ile devam edeceğiz...