Dolar düşüyor, iyi mi oluyor?

Sevgili okurlardan gelen dolar kurundaki gerilemenin nedenleri ve vatandaşın cebine ve ekonomiye etkilerine yönelik soruları üzerine bu yazıya otururken, an itibariyle bir dolar 6,92 TL olarak işlem görüyor.
Öncelikle dolar kurunun düşmesi iyi mi? Sorusuna bir yanıt vermeliyiz.

Peşin olarak şunu söylemeliyiz. Başka ülke para birimi olmasından dolayı, dolar kurunun bir yatırım aracı olmaması tercih edilmelidir.

Sadece uluslararası piyasalar açısından alışverişte kullanılan birimi olarak uygulanması tercihimizdir.

İkinci olarak hızlı yükselmesi ya da hızlı düşmesi de doğru değildir. Çünkü uluslararası piyasalarda alışveriş işlemlerinde istikrarın bozulması açısından bu hızlı düşüş veya yükseliş ihracat ve ithalat işlemlerini sekteye uğratıyor.

Peki, piyasaları bu kadar etkiliyorsa neden hızlı düşüyor ya da neden hızlı yükseliyor?

Bu soruya yanıt vermek için Türkiye’de ve uluslararası piyasalarda kur hareketleri açısından bakılması lazım.

Uluslararası piyasalarda yüzde 35’lere kadar gerileyebilir

Bugün itibariyle ABD’nin diğer ticari ortaklarının para birimlerine göre yüzde 12’ler seviyesinde değer kaybettiğini belirtelim. Bu değer kaybı neredeyse 2018 yılından bu yana en düşük seviyeyi gösteriyor.

Öte yandan ABD’li iktisatçılardan bazılarının 2020 yılı ortalarında yaptıkları analizlerde, dolardaki gerilemenin küresel piyasalarda 2021 sonunda yüzde 35’ler seviyesine gelmesi ihtimalinin çok yüksek olduğunu belirtiyorlar.

ABD’li iktisatçıların dolar kurundaki gerilemeye ilişkin analizine göre ABD cari açığındaki yüzde 3,3’lük artış, Euro kurundaki yükseliş ve dolar kurundaki zayıflığa karşın FED’in (ABD Merkez Bankası) atacağı adımların sınırlı olmasının yattığını belirtelim.

Parayı ve piyasaları yönetmek önemli

ABD’de Donald Trump yönetiminin pandemiyle ilgili gecikmeli aldığı tedbirler nedeniyle 500 bin insanın hayatını kaybettiğini, dünyadan çok yüksek miktarda ithalat ve ihracat yapan ekonominin pandemi endişesine kapıldığını belirtelim. Bunların yanı sıra uluslararası ilişkilerde izlediği siyasetin özellikle Euro kuruna yönelik güven artışı oluşturduğunu, dolar kuru karşısında değerinin yükselmesine yol açtığını da kabul edelim.

Türkiye’de dolar kurunda yaşanılanlar ne idi?

Ekim ayında 8 TL bandının üzerine çıkan dolar, Kasım’da 8,58 TL ile tarihi zirvesini görmüştü. TCMB verilerine göre 5 Şubat itibarıyla yurt içi döviz mevduatları da 2,1 milyar dolar azaldı.

Kasım ortasından bugüne gördüğümüz güçlü gerileme yabancı yatırımcıların dolar satıp, TL almasından kaynaklanıyor. Bu arada 2020 yarısından bugüne küresel fonların gelişen ülkelere yatırım yaptığına da dikkat çekelim.

Ama Türkiye, ekonomi yönetiminin aldığı kararların da etkisiyle, bu rüzgardan geçtiğimiz kasım ayına kadar mahrum kalmıştı.

8 Kasım tarihindeki ekonomi yönetimi değişimi ve Merkez Bankası’na yapılan yeni başkan ataması sonrasında, enflasyonu düşürmeye yönelik kararlılık, aşırı iskontolu Türk lirasına yabancı yatırımcıların güçlü talebini sağladı ve döviz kurlarını geriletti.

Bu kapsamda dolar/TL kurundaki gerilemenin nedenlerinin başında Merkez Bankası’nın sıkı para politikasındaki ısrarı sonucu yabancı yatırımcıların TL almaya başladığının altını çizelim.

Türk lirasındaki değer kaybının başrol oyuncusu olan enflasyona yönelik MB’nin faiz artırma eğilimine girmesi ve bu konudaki kararlı duruşu ana etken oldu. Bununla birlikte BDDK ve diğer ekonomi otoriteleri tarafından atılan normalleşme adımları bu süreci destekledi.

Küresel piyasalarda zayıf dolar temasının sürmesi de TL’yi destekledi. Ayrıca kurun düşüşünde risk primimizin tekrar CDS (Credit Default Swap yani kredi temerrüt takası) primlerinin 300 puanın altına gerilemesinin de ciddi etkilerinden bahsetmek mümkün. Yurt içinde vatandaşın dövize olan inatçı talebinin kırılması dolardaki yükseliş eğilimini sınırlıyor.

Düşmesi iyi mi?

Doların düşmesi genel anlamda TL’nin değer kazanıyor olması açısından olumlu bir gelişme olarak görülebilir. Özellikle sanayi gibi sektörlerde ara malının getirilip işlendikten sonra ihracatını yapan bir ülke ekonomisine sahip oluşumuzdan dolayı, kurun düşmesi ara malların çok büyük kısmı ithal ürünler olduğu için bu konudaki maliyetlerin düşmesi anlamına geliyor. Buradaki maliyet düşüşleri nihai mal fiyatlarına yansıyacağı için enflasyonun da düşmesi konusunda önemli tetikleyici bir unsur.

Ancakkkk!

Ne kadar üzerinde oynansa da enflasyonu yüzde 25’in üzerinde olan bir ülkeyiz. Böyle bir ekonomide kontrolsüz olarak hızla düşen döviz kurunun da olumsuz yansımalarının olacağını belirtelim.

Evet, düşen kur ile ithalat ucuzlar, ancak yakın bir zamanda özellikle Çin gibi dünya ekonomilerine ucuz ama çok kalitesiz mal üreten ülkelerin (yani kalitesiz ürün) cenneti olma riskimiz var.

Ucuz döviz kuruna rağmen Çin gibi ülkelerin güçlü döviz pozisyonları nedeniyle üretimde rekabet edemeyiz. Aksine ucuz döviz nedeniyle üretimsizlik ve işsizlik riskimiz oluşur.

Size şaka gibi gelebilir! Ama kurun biraz yüksek duruşu ucuz kalitesiz ürün cenneti oluşumuzu da önlüyor.