Dar ve sabit gelirliden kısıldı, ekonomi aktörleri geri durdu

Ekonomi yönetiminde yapılan kan değişimi 2023 yılı Haziran ayında olmuştu. O günden bu yana tedbirler alınmaya çalışıldı. Ancak kan değişimi öncesi ekonomi öyle bir hale getirilmişti ki; 1.5 yıldır atılan tedbirlere, özellikle dar ve sabit gelirlilerin çektiği çilelere rağmen ekonomide istenilen düzelme gerçekleştirilemedi.

Ekonomi yönetiminin ‘tedbir’ adı altında sadece dar ve sabit gelirli kesimleri kaynak sıkıntısına sokma fikrini piyasa aktörleri farklı yorumladı. Ticaret erbabı kesimler için ‘veli nimet’ olan müşterilerin ekonomik darboğaza sokulduğunu gördükçe, kendilerinin de kazanamaycaklarını anladılar ve hiçbir ticari girişime yatırım yapmadılar.

Açıkçası, ekonominin durumu piyasanın en önemli aktörü işletmeler ve ticaret erbabı kesimlerin kararlarında çok net göründü. Çünkü 2024’ün şirket kapanış verileri ekonomide düzelmenin işletme açma ya da ticaret yapma kararında olan insanlarda güven oluşturmadığını net olarak ortaya koydu.

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) 2024 yılı geneline ve Aralık 2024’e ilişkin kurulan ve kapanan şirket istatistiklerini yayımladı.

Bu kapsamda 2024 yılında ekonominin olmazsa olmazı işletmeler 2023’e göre yüzde 10.2 oranında daha az kuruldu. Yani 2024 yılında ekonomideki gelişmeler nedeniyle ticaret erbabı kesim bir ticaret hane kurmayı göze alamadı,

2023 yılına göre 2024 yılında gerçek kişi ticari işletme sayısı yüzde 18.4 azaldı. Yine insanların ortaklaşa bir ticaret yapmayı da göze alamadığı da görüldü. Nerede ortaya çıktı. Kurulan kooperatif sayısında ortaya çıktı. 2024 yılında kurulan kooperatif sayısı 2023’e göre yüzde 16.5 düştü.

Ekonomi kurmaylarının 1,5 yıl boyunca aldığı tedbirler, attığı adımlara karşın piyasalarda güven sağlayamadığı bu verilerle ortaya çıkarken, “kötü günler geride kaldı” sözlerine de piyasa aktörlerinin inanmadığı da bu verilerle netleşti.

Ticaret erbabı kesim, 2024 yılı için “en kötü günlerdi, artık kötü günler geride kalıyor”a inanmadığı için Aralık 2024 dönemi kurulan şirket sayısı da 2023’e göre sadece yüzde 1.1 artış gösterdi.

Tabi bireysel girişim olarak nitelendirilen gerçek kişi işletmelerdeki bu güvensizlik kalabalık ortaklaşa sermaye konulmasını gerektiren kooperatif gibi yapıların oluşumunda da kendini gösterdi. Aralık ayında birikimini ortak bir ticari hizmete sokmak isteyip kooperatif kurmak isteyenlerin de oranı önceki seneye göre yüzde 28.2 azaldı.

Aralık ayı aynı zamanda ticaret erbabı piyasa aktörlerince 2025’e geçiş için öyle düşünüldüğü gibi güven vermediğini ortaya koydu. Çünkü Aralık ayında kapanan şirket sayısı 2023 yılı Aralık ayına göre yüzde 26.9 oranında, kooperatif sayısı ise yüzde 37.3 oranında artış gösterdi.

Öte yandan ticaret erbabı insanların piyasaya güvenerek ticarete yönelme, ya da ortak bir kooperatif kurma konusunda güvensizliği ülkenin en önemli metropolü İstanbul’daki verilere ilginç şekilde yansıdı.

Aralık 2024’te kurulan toplam 12 bin 847 şirket ve kooperatifin yüzde 85,2’si limited şirket, yüzde 13,3’ü anonim şirket, yüzde 1,5’i ise kooperatif olurken, şirket ve kooperatiflerin sadece yüzde 35’i İstanbul’da kuruldu. Yüzde 10,5’i Ankara’da, yüzde 5,8’i İzmir’de kuruldu.

Bütün bunlar; alınan tedbirlerin, atılan adımların mevcut ekonominin yaşadığı ‘güven’ olarak nitelendirilen kan kaybını önlemediğini ortaya koyuyor. Eğer 2025 yılında da dar ve sabit gelirlilere yönelik ekonomi politikalarının sürdürülmesi devam ederse, ticaret erbabı kesimlerin ‘veli nimeti’ müşterilerine ulaşamayacakları fikri nedeniyle ticarete yoğunlaşmayacaklarını şimdiden söyleyelim.

Ticaretin durduğu ülkede enflasyon düşer, ama sanayinin bantları da durur…İşte onu yeniden harekete geçirmeye ekonomi kurmaylarında yapılacak yeni bir kan değişimi bile yetmez…