Milyonlarca ücretlinin vergi dilimlerindeki adaletsizliğe son verilecek mi?

Devletin çalışanların gelirleri üzerinden yaptığı oransal kesinti olan vergi dilimleri, her yıl ekim ayında, bir önceki yılın aynı dönemine göre, Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi’nde (Yİ-ÜFE) meydana gelen ortalama fiyat artış oranı yani yeniden değerleme oranı (YDO) referans alınarak artırılıyor.

Ancak YDO’nun ücretlere 2010 yılından bu yana olan uygulamasında ciddi adaletsizlik yapılıyor.
Şöyle ki; işçi, memur gibi ücret geliri elde edenlerin 2021 yılı kazançlarının 24 bin liraya kadar olan kısmı yüzde 15, 24 bin lira ile 53 bin liraya kadar olan kısmı yüzde 20, 53 bin lira ile 190 bin lira arasındaki kısmı yüzde 27, 190 bin lira ile 650 bin lira arasındaki kısmı yüzde 35, 650 bin lirayı aşan kısmı ise yüzde 40 oranında vergilendiriliyor.

Yüzde 15 vergi oranının uygulandığı ilk gelir vergisi dilimindeki artış, uzun süredir yeniden değerleme oranının altında artırılıyor. Bu durum düşük ücretlilerin daha fazla vergi ödemesine neden oluyor.

Buna karşın, milyarlarca lira kar eden holdingler ve firmaların artık rutin haline gelen aflar, indirimler, yeniden yapılandırmalar veya sürekli zarar göstermelerle, bir asgari ücretliden daha az vergi ödediği de bir gerçek.

Bordoluların maaşlarından-ücretlerinden kaynakta peşin kesilen gelir vergisi tutarlarının her yıl daha fazla artması ise mevcut Gelir Vergisi Kanunu’nda (GVK) ve Vergi Usul Kanunu’nda (VUK) hükümete gelir vergisi dilim tutarlarını YDO altında veya üstünde belirleme yetkisi verilmesinden kaynaklanıyor.

Yani hükümet maaş artışında TÜFE’yi, vergi dilimi uygulamasında ise aşağı çekilmiş ÜFE’yi kullanabilme yetkisine sahip.

Uygulamada bunun tersi bir durum ise; halk deyimiyle, ‘devlet alacağına şahin, vereceğine karga’ olduğu durum ise; devletin alacağını aşağı çekilmemiş ÜFE üzerinden yapması.

Nedir bu?

Yeniden değerleme oranı.

2021 yılı için yeniden değerleme oranı yüzde 36,2, TÜFE ise yüzde 19,89 olarak açıklandı.

Yani pasaporttan, değerli kağıda, MTV’den harçlara, cezalara kadar uygulanacak olan oran bu YDO…

Dolayısıyla gelir vergisi dilimi tutarları belirlenirken, gerçek enflasyon ya da reel büyüme oranları dikkate alınmıyor.

Böylece milyonlarca ücretli daha yılın ilk yarısından itibaren bir üst vergi dilimine girerken, bordrolulardan kesilen gelir vergisi tutarları da her yıl artırılmış oluyor.

Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK) geriye dönük yıllardan bu zamana kadar yapılan adaletsizliği özetleyen güzel bir tablo çıkarmış:

(2006-2021)

Yıl	Dilim Sınırı	Önceki Yıla Göre Artış (%)	Y.D.O. (%)	SAPMA (%)
2006	7. 000	–
2007	7.500	7,14	7,76	8
2008	7.800	4	7,23	45
2009	8.700	11,54	12,03	4
2010	8.800	1,15	2,2	48
2011	9.400	6,82	7,71	11
2012	10.000	6,38	10,26	38
2013	10.700	7,00	7,8	10
2014	11.000	2,80	3,93	29
2015	12.000	9,09	10,11	10
2016	12.600	5,00	5,58	10
2017	13.000	3,17	3,83	17
2018	14.800	13,85	14,47	4
2019	18.000	21,60	23,73	9
2020	22.000	22,2	22,58	2
2021	24.000	9,09	9.11	0,2

 

Görüldüğü üzere Gelir Vergisi 1. Dilim tutarları ya da diğer ifade ile 2. Dilime Geçiş Sınırları her yıl YDO altında tutularak adaletsiz bir durum oluşturulmuş. Yine YDO’ya göre sapmanın en çok olduğu yıllara bakıldığında 2008, 2010 ve 2012 yılları olduğu da görülüyor.

Öte yandan tabloda çok küçük farklar olarak görülen sapmalar ise yıllar içinde gelir vergisi dilim tutarlarında önemli farklar yaratıyor.

Nitekim 2007 yılından bugüne yapılan Gelir Vergisi Dilim Tutarlarında sadece her yıl YDO dikkate alınmış olsaydı, 2021 yılı için 24 bin lira olan birinci vergi dilimi sınırının 28 bin 175 lira olacağı görülecek.

Gelir Vergisi 1.Dilim Tutarlarına Yeniden Değerleme Oranları Uygulansaydı (2006-2021)

Yıl	Y.D.O. (%)	Y.D.O. Uygulansaydı 1.Dilim (TL)
2006		7.700
2007	7,76	7,543
2008	7,23	8.088
2009	12,03	9.061
2010	2,2	9.261
2011	7,71	9.975
2012	10,26	10,998
2013	7,8	11.856
2014	3,93	12.322
2015	10,11	13.568
2016	5,58	14.325
2017	3,83	14.874
2018	14,47	17.026
2019	23,73	21.066
2020	22,58	25.823
2021	9.11	28.175

Görüldüğü gibi gelir vergisi dilim tutarları YDO altında oranlarda artırılması sonucu ücretliler her yıl daha erken ikinci vergi dilimine giriyor.

Örneğin bugün ortalama 4,500 lira net maaşı olan, 15 Ocak 2021 tarihinden itibaren enflasyon ve enflasyon farkı ile maaşının 4.800 lira olması beklenen kamu çalışanı yüzde 20’lik ikinci vergi dilimine Temmuz ayında giriyor. Halbuki, Eylül ayında girmiş olacaktı.

İkinci dilimdeki kayıp çok daha fazla

Öte yandan YDO’nun eksik uygulanması sonucu gelir vergisi ikinci dilimindeki tutarlarda durum daha da vahim. Yani üçüncü dilim sınırına yaklaşan bu kesimin alacaklarında yüzde 100’lere varan bir sapma görülüyor.

Gelir Vergisi 2. Dilim Tutarları (2006-2021)

Yıl	2. Dilim (TL)	Önceki Yıla Göre Artış (%)	Y.D.O. (%)	SAPMA (%)
2006	18.000	–
2007	19.000	5,55	7,76	28
2008	19.800	4,21	7,23	42
2009	22.000	11,11	12,03	8
2010	22.000	0,00	2,2